Komunikacja publiczna w Bydgoszczy 100 lat temu – w 1913 roku

XIX wiek był dla Bydgoszczy wyjątkowo korzystnym okresem. W ciągu 100 lat liczba mieszkańców miasta zwiększyła się dziesięciokrotnie i w tym sposobem Bydgoszcz z małej miejscowości zamieszkiwanej przez 5000 osób, stała się jednym z większych polskich miast na terenie zaboru pruskiego.

Transport jako czynnik miastotwórczy

Motorem napędowym rozwoju miasta i ważnym czynnikiem miastotwórczym był rozwój transportu – do połowy XIX wieku wodnego – następnie kolejowego. W 1913 roku w Bydgoszczy funkcjonowały już wszystkie obecnie znane linie kolejowe. Miasto było jednym z ważniejszych węzłów kolejowych na wschód od Berlina i dzięki temu stało się centrum tranzytu towarów. Tą rolę wzmacniało także dogodne położenie w sieci dróg wodnych (m.in. dzięki budowie Kanału Bydgoskiego).

Z Bydgoszczy pociągi pasażerskie kursowały do Berlina, Gdańska, Królewca, Warszawy, Poznania, Fordonu czy Wągrowca. Wokół Bydgoszczy istniała także sieć kolei wąskotorowych, której jedna z odnóg docierała z Koronowa przez Smukałę, do Okola. Linia ta funkcjonowała aż do 1969 roku.

Bydgoskie tramwaje w 1913 roku

W 1913 roku Bydgoszcz liczyła (łącznie z przedmieściami) ponad 90 tysięcy mieszkańców. Oprócz tranzytu rozwijał się także przemysł i handel. W związku z rosnącymi potrzebami przemieszczania się, już w 1888 roku – podobnie jak w innych miastach niemieckich – została uruchomiona pierwsza linia tramwaju konnego, który już 8 lat później został zamieniony na tramwaj elektryczny. W 1913 roku tramwaje kursowały już na trzech liniach:

• Czerwona – Bahnhof – Schleusenau
• Zielona – Artillerie Kaserne – Schutzenhaus
• Biała – Grosse Bartelsee – Prinzelthal

Oznaczenia kolorystyczne linii wprowadzono dopiero w 1912 roku. Wcześniej linie opisywała wyłącznie trasa. Linia czerwona kończyła trasę na Okolu w pobliżu dworca wąskotorowej Bydgoskiej Kolei Powiatowej.
Łączna długość wszystkich linii wynosiła ponad 12 km. Wszystkie linie od początku były jednotorowe, zakończone mijanką lub pojedynczym ślepym torem. Nie budowano jeszcze wówczas pętli, ponieważ wszystkie wagony były dwukierunkowe. Wagony jadące w przeciwnych kierunkach mogły się mijać jedynie na mijankach. Na 3 liniach kursowało 30 wagonów silnikowych i 32 doczepy. Łącznie w 1912 roku tramwaje przejechały ponad 1,4 mln kilometrów. Godny wzmianki jest fakt, że dwie linie wykraczały poza granice administracyjne miasta, zapewniając dogodny dojazd do samego centrum miasta mieszkańcom przedmieść.

Od 1888 roku niezmieniony pozostawał cennik przejazdów. Bilet normalny kosztował 10 fenigów, natomiast ulgowy dla dzieci poniżej 14 roku życia 5 fenigów. Opłata za przejazd po godzinie 0:15 i przed godziną 6:15 była podwójna. W sprzedaży były także bilety 12-przejazdowe, które kosztowały 1 markę. Charakterystyczne w Bydgoszczy było używanie okrągłych lub ośmiokątnych żetonów oznaczonych „Bromberger Strassenbahn”. Zakupiony bilet upoważniał do jednej przesiadki między liniami. Przesiadki były dopuszczalne tylko na określonych przystankach.

Na potrzeby elektrowni przy ulicy Warmińskiego, wybudowano dwie bocznice tramwajowe – na ulicy Warmińskiego (do elektrowni), oraz na ulicy Jagiellońskiej (na terenie gazowni). Od 1905 roku na tym odcinku linii „białej” kursowały tramwaje towarowe, przewożące węgiel z terenów gazowni (gdzie znajdowała się także bocznica kolejowa).